در این ویدیو آموزشی نحوه استفاده از دستگاه اولتراسونیک جهت شستشو ابزار پزشکی و دندانپزشکی نمایش داده می شود. همچنین می توان جهت اعتبار سنجی دستگاه اولتراسونیک از تست های مخصوص این کار (سونوچک) استفاده نمود.
نویسنده: ns
نحوه شستشو ابزارهای دندانپزشکی
در این فیلم آموزشی مراحل مختلف نحوه شستشو ابزار دندانپزشکی و ضدعفونی آنها توضیح داده می شود.
اتوکلاو کردن ابزارهای دندانپزشکی
ویدئوی آموزشی نحوه استریل کردن لوازم دندانپزشکی توسط دستیار دندانپزشک بوسیله دستگاه های اولتراسونیک و اوتوکلاو
در این ویدئو مراحل انجام نحوه صحیح استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی آموزش داده می شود.
سینی های آلوده پایین گذاشته شده اند .تیغه ها به دقت در ظرف مخصوص قرار می گیرند. مواد زائد و زباله ها به دقت دفع می شود
اطمینان حاصل کنید وسایلی که از این مرحله میگذرند بصورت صحیح استریلیزه شده اند .
مرحله 1 : پاک کردن فیزیکی موارد با برس
وسایل را برای تمیز کردن و شستشو آماده کنید
سپس آنها را در داخل دستگاه آلتراسونیک قرار دهید
مرحله 2 :شستشو با دستگاه اولتراسونیک
سینی وسایل را با روش مخصوص و در حالت روزانه قرار دهید
زمان اتمام کار با یک زنگ اعلام میشود که پس از اعلان دستگاه را خاموش میکنیم
پس از 30 ثانیه در دستگاه آلتراسونیک
پس از شستشو با دستگاه اولتراسونیک بایستی ابزار را آبکشی و خشک کنید
پس از گذشت 3 ساعت از خشک شدن ابزارها یک جفت دست کش نو بپوشید
با استفاده از کاغذ استریل (مدیکال پیپر) ابزار را بسته بندی کرده و داخل هر پک استریل یک نشانگر یا اندیکاتور کلاس 6 قرار دهید
هنگامی که عمل استریل کامل شود این نشانگر تغییر رنگ میدهد
یک جفت دستکش دیگر پوشیده شود
مرحله3 : استریل کردن توسط دستگاه اتوکلاو
اتوکلاو را در شرایط 270 درجه و به مدت 30 دقیقه تنظیم کنید
بسته بندی های یا پک های استریل را در داخل دستگاه استریل اتوکلاو قرار دهید
این ماشین توسط فشار و حرارت عمل استریل را انجام میدهد
پس از گذشت زمان مذکور عمل استریل کردن به پایان می رسد
نکته: در پایان با بررسی تغییر رنگ اندیکاتور کلاس 6 می توان از صحیح بودن عمل استریل اطمینان پیدا کرد
ضدعفونی و گندزدایی ابزار دندانپزشکی
دندانپزشکان موظفند یک سری اقدامات پیشگیرانه جهت حفظ سلامت بیمارانشان انجام دهند. اما ممکن است شما متوجه اقداماتی مثل استریل لوازم دندان پزشکی و یا سایر روش های کنترل عفونت آن ها نشوید، زیرا بسیاری از این مراحل دور از دید شما انجام میشود.
لازم است بدانید که روش های مراقبتی، روش های مطمئنی هستند که برای هر بیمار استفاده می‌شوند تا مانع انتقال ویروس ایدز و سایر بیماری های عفونی گردند.
بعد از ویزیت هر بیمار، دستکش‌ها دور انداخته می‌شوند، دست ها شسته شده و یک جفت دستکش جدید برای بیمار بعدی استفاده می‌گردد.
مواد و وسایل یکبار مصرف مثل سوزن و ساکشن که نمی‌توان آن ها را استریل نمود، در ظروف مخصوص دور انداخته می‌شوند.
آیا به اندازه کافی عفونت را کنترل می کنیم؟
دندان پزشکی از جمله شغل هایی است که هم بیمار و هم دندان پزشک در معرض عوامل بیماریزا از طریق تماس با خون، ترشحات خونی و یا تنفسی قرار دارند.
تحقیقات نشان داده اند که رعایت اصول بهداشتی استاندارد، در پیشگیری از بیماری های مسری بسیار موثر است.
راه های جلوگیری از انتقال بیماری ها عفونی
۱ – تاریخچه ی پزشکی بیمار
از هر بیمار باید سابقه ابتلا به انواع بیماری ها پرسیده شود و در پرونده او ثبت گردد. در عین حال لازم است که این تاریخچه در معاینات سالانه به روز شود.
۲- واکسیناسیون تیم دندان پزشکی
تمام اعضای تیم دندان پزشکی باید علیه بیماری هایی چون هپاتیت و سل مصون گردند. توصیه می شود که سطح آنتی هپاتیت B یک تا چهار ماه پس از تکمیل واکسیناسیون اندازه گیری گردد. هم چنین پیشنهاد می شود که دندان پزشک از نظر هپاتیت C و ایدز مورد آزمایش قرار گیرد.
۳ – مراقبت شخصی در مطب
تماس مستقیم با ترشحات بدن و یا خون بیمار، تماس غیر مستقیم با وسایل و یا سطوح، تماس مخاط چشم، بینی و یا دهان با ترشحات و یا تنفس میکروارگانیسم های موجود در هوا، از جمله روش های انتقال بیماری مسری می باشند.
همیشه باید دستکش استریل، هم اندازه ی دست، با آلرژی کم و بدون پودر پوشیده شود. استفاده از وسایل شخصی محافظ مانند روپوش، عینک، دستکش یک بار مصرف و ماسک نیز از انتقال بیماری ها جلوگیری می کنند.
۴- زخم های ناشی از تماس با اجسام تیز
تماس با سوزن تزریق و سایر اجسام نوک تیز می تواند یکی دیگر از راه های انتقال بیماری ویروسی خونی در دندان پزشکی باشد.
به دنبال این حوادث، باید حداکثر طی یک ساعت، ملاحظات پروفیلاکسی برای HIV و هپاتیت B ارائه شود.
محیط مطب
فضای مطب باید ساده، مرتب و دارای تهویه هوای مناسب باشد. سطوح کار و کف زمین غیرقابل نفوذ بوده و به آسانی تمیز و ضدعفونی (با محصول ترالین پروتکت شرکت آرکا بهپویان) گردند.
نواحی آلوده و تمیز از هم مجزا بوده و وسایل در اتاقی به دور از محل درمان، گندزدایی (استریل) شوند.
تمام لوله های آب و هوا باید دریچه های یک طرفه داشته باشند تا از آلودگی لوله ها جلوگیری شود.
به علاوه ساکشن و محل شستشوی دهان در یونیت، هر روز باید با محلول های ضدعفونی کننده تمیز شوند. هم چنین توصیه می گردد که لوله های آب یونیت، در پایان کار روزانه، تخلیه و شسته شوند تا از میزان میکروب های سیستم آبی صندلی دندان پزشکی کاسته گردد.
استریل لوازم دندان پزشکی
استریل لوازم دندان پزشکی یکی از مواردی است که باید در کلینیک های دندانپزشکی توجه خاصی نسبت به آن ها صورت گیرد.
وسایلی که دوباره مورد استفاده قرار می گیرند، باید گندزدایی یا استریل شوند.
تمیز کردن می تواند به کمک روش های دستی، اولتراسونیک و یا ماشین های شستشوی اتوماتیک صورت گیرد. مسلم است که روش های اتوماتیک کارآیی بیشتری داشته و احتمال جراحات و صدمات وارده حین کار را کمتر می نماید.
برای استریل نمودن، وسایل دندانپزشکی به مدت ۳ تا ۵/۳ دقیقه در حرارت ۱۳۴ تا ۱۳۷ درجه سانتی گراد در دستگاه اتوکلاو قرار داده می شوند.
اتوکلاوها باید به طور مداوم توسط تست کلاس 2 و تست کلاس 6 و تست بیولوژیکی بررسی شوند تا از تکمیل روند استریل کردن، اطمینان حاصل نمود.
قالب های گرفته شده از دندان بیماران که به خون و بزاق آلوده شده اند، می توانند حاوی ویروس و باکتری باشند.
مواد ضدعفونی کننده می توانند در رفع میکروب ها موثر باشند، ولی نباید تاثیر سویی بر مواد قالب گیری داشته باشند.
نکته: تنها محصول اختصاصی برای ضدعفونی قالب های دندانی محصول پرفورم شرکت آرکا بهپویان می باشد که هیچ گونه اثر سویی بر روی قالب دندانی ندارد.
پس از ضدعفونی لوازم دندان پزشکی برای جلوگیری از آلودگی آن ها باید آن ها را در پک استریل یا کاغذ مدیکال قرار داده و در نهایت آنها را در دستگاه اتوکلاو جهت انجام عمل استریل قرار داد.
دفع زباله های مطب
زباله های مطب دندانپزشکی، به خون، بزاق و یا سایر مایعات بدن آغشته بوده و ممکن است برای فرد و یا افرادی که در تماس با آنها قرار می گیرند، ایجاد خطر کند.
زباله های مطب باید در کیسه های زرد رنگ بسته بندی شوند و نباید بیش از دو سوم آن پر گردد.
وسایل تیز باید در ظروف مخصوص قرار داده شوند تا از ایجاد جراحت برای افرادی که آنان را جمع آوری می کنند، بکاهد.
ضدعفونی زخم و غشای موکوسی با ضدعفونی کننده اکتنی سپت
اکتنی سپت یک ترکیب ضد عفونی کننده پوست و لایه های مخاطی است. محدودیت سنی در استفاده از این فرآورده وجود ندارد. این فرآورده قبل , بعد و درطی روند جراحی لایه های مخاطی , زخمها و پیوند اپیتلیوم و پوست , حین و پس ازجراحی های حفره شکمی , شستشو و ضد عفونی طی اعمال جراحی با شکستگی باز و تمامی درجات مختلف سوختگی ها , پانسمان زخمها و بخیه ها , در درمان حمایتی (مکمل) عفونتهای پوست و بیماری Athlete’s foot , جهت شستشوی چشم و در اعمال Root canal دندانپزشکی بسیار مناسب است.
طریقه مصرف
اکتنی سپت یک محلول آماده مصرف است اما برای مقاصد بخصوصی میتوان غلظت آنراباآب استریل به نصف حتی یک سوم کاهش داد. بسته به نوع کاربری, محلول(رقیق شده ویا اصلی) رابطورمستقیم , تا حدی که سطح یا ناحیه مورد نظربرای ضد عفونی شدن را کاملا تر کند استفاده کنید. مدت یک دقیقه رابه محلول زمان دهید تافعالیت آن کامل شود. لایه های پانسمان پس از خشک شدن کامل اکتنی سپت مئ توانند بکارروند.
خواص میکروبیولوژیک
اکتنی سپت برعلیه باکتری هااعم ازهوازی و بیهوازی, گرم مثبت یاگرم منفی,استافیلوکوک مقاوم به متی سیلین (MRSA), کلامیدیاومایکوپلاسما,قارچهاومخمرها, پروتوزوآها(مثل تریکوموناس) و ویروس هامانند هرپس ویروس و ویروس های انواع هپاتیتهای C,B وD و ویروس مولد بیماری ایدز(HIV) موثراست .
موارد احتیاط
■ درصورت وجودحساسیت ثابت شده به هریک از اجزای فرآورده, آنرااستفاده نکنید.
■ اکتنی سپت نباید بامحصولات حاوی PVP-Iodine مصرف شود.
■ فرآورده نباید مستقیما با مجرا یا پرده گوش تماس پیداکند.
■ ازمصرف محلول پس از دوره انقضا خودداری کنید.
■ ازنگهداری فرآورده در جاهای گرم بپرهیزید.
■ ازدسترس اطفال دورنگهداشته شود.
■ همیشه اکتنی سپت راازظرف اصلی آن بردارید وازمخلوط کردن آن با سایرترکیبات خودداری نمائید.
■ برای رقیق کردن محلول دقت کنید از آب استریل استفاده شود.
بهداشت سطوح – گندزدایی سطح متوسط
دستورالعمل ضدعفونی و شستشو در بخشهای عمومی
مواد ضدعفوني كننده مصرفي در بخشهاي عمومي ترالین پروتکت و بیگوآنید فلش ان و یا سورفانیوس مي باشد.
نحوه رقيق شدن این ضدعفونی کننده مطابق دستورالعمل شرکت سازنده عمل گردد.
هر بخش هفته اي يكبار نظافت كلي مي شود و به اين ترتيب كه طبق برنامه كه توسط سرپرستار هر بخش تنظيم مي شود در هر سه شيفت كاري برنامه نظافت دارند .
دستورالعمل شستشوی بخشها
سطوح مربوط به بخشهای بیمارستان شامل کف اتاق ، دیوارها ، مبلمان و سایر وسایل که به ظاهر تمیز و خشک می باشند، از نظر خطر انتقال عفونت ادراری ریسک پائین می باشند. وجود محیطی تمیز و مناسب برای اجرای استاندارهای بهداشتی و ضد عفونی لازم بوده و باعث اطمینان خاطر بیماران و سایر پرسنل می گردد. سطوح و وسایل مرطوب محیط مناسب تری را برای انتقال پاتوژنهای احتمالی و رشد میکروارگانیسم ها بوجود می آورند.
محلولهای پاک کننده و وسایلی که جهت نظافت استفاده می شوند ، ممکن است شدیداً با باکتریها آلوده شده باشند که بایستی پس از اتمام نظافت سریعاً از محیط درمان بیماران و با تهیه مواد غذایی دور گرداند، نظافت معمولی می تواند بیشتر لوازم را بطور نسبی از خطر انتقال عفونت پاک کرده و از نظر حمل و نقل ایمن گرداند.
در صورت استفاده از مواد ضد عفونی بایستی حتماً بصورت صحیح رقیق شده و برای هر بار استفاده بصورت تازه تهیه شده و پس از استفاده بلافاصله دور ریخته شده شوند.
استفاده از مواد ضد عفونی کننده ، نوع آن و دستورالعمل مربوط به رقت بایستی حتماً با هماهنگی کمیته کنترل عفونت بیمارستان صورت پذیرد.
انجام مراحل نظافت در بخشها به عهده پرسنل خدمات بوده و بایستی بر طبق برنامه مشخص کلیه لوازمی که نیاز به نظافت داشته مشخص گردیده و تناوب این نظافت و نوع آن از نظر استفاده از مواد ضد عفونی برای هر بخش بصورت کامل مشخص گردد. در مواردی که خطر انتقال عفونت افزایش می یابد از قبیل ریختن خون یا خون آلوده به ویروس HIV و HBV ، یا وجود بیمار با خطرات بالا در بخش ، مراحل نظافت و ضد عفونی حتماً بایستی با نظارت پرستار مسئول بخش صورت گیرد. تنظیم برنامه نظافت هر بخش بایستی با موافقت مسئول پرستاری همان بخش و در بخشهای پر خطر از قبیل (اتاق عمل ، ICU و کت لب و CSR ) حتماً بایستی با موافقت کمیته کنترل عفونت انجام گیرد.
دستورالعمل نظافت زمین (کف )
در رابطه با نظافت زمین این نکته قابل توجه می باشد که میزان انتقال عفونت با استفاده از مواد ضد عفونی کننده بجای مواد دترجنت تغییر قابل توجه پیدا نکرده و استفاده از مواد پاک کننده معمولی جهت نظافت بطور طبیعی کافی بنظر می رسد ، استفاده از مواد ضد عفونی کننده تنها جهت موارد شناخته شده و یا احتمال انتقال عفونت ( جمع آوری ترشحات عفونی آلوده به HBS , HIV ) بایستی انجام گیرد.
ضد عفونی نمودن زمین و یا سایر سطوح در موارد مربوط به اتاق های تمیز یا اتاقهای ایزوله و یا هر منطقه ای که توسط کمیته کنترل عفونت تشخیص داده می شوند، بایستی انجام گیرد. ولی به هر حال تاکید این نکته لازم است که خطر ابتلاء به عفونت از طریق زمین و یا سایر موارد محیطی ذکر شده پایین بوده و نظافت به تنهایی معمولاً کافی می باشد. ولی در بیمارستان با توجه به تعداد زیاد بیماران و رفت و آمد زیاد همراهیان در تمامی مواقع هنگام نظافت از ترالین پروتکت یا بیگوآنید فلش ان یا سورفانیوس استفاده شود .
دستورالعمل نظافت دیوارها و سقف
در صورتیکه این سطوح تمیز ، صاف ، خشک وسالم باشند. احتمال خطر عفونت بسیار پائین می باشد. نظافت دیوارها و سقف جهت جلوگیری از آلودگی و کثیفی ظاهری بایستی در فواصل منظم انجام پذیرد.
استفاده از مواد ضد عفونی مگر در موارد آلودگی شناخته شده لازم نمی باشد ، ولی با توجه به شلوغی بیمارستان و تعداد زیاد بیماران در هر بخش در تمامی موارد نظافت با مواد ضدعفونی کننده انجام می شود و در صورت وجود خون و ترشحات خونی از غلظت های غلیظ تر ترالین پروتکت و بیگوآنید فلش ان و یا سورفانیوس و در غیر این صورت از محصول پرفورم شرکت آرکا بهپویان استفاده می شود
دستورالعمل شستشوی حمامها، سینکها و محل شستن دستها
حمامها و محل شستشوی دستها بایستی حداقل بصورت روزانه توسط پرسنل خدمات تمیز گردد. استفاده از مواد دترجنت یا شوینده برای نظافت روتین کافیست. در مواردی که بیمار عفونی استحمام کرده یا بیمار مبتلا به ارگانیسم های مقاوم و یا ارگانیسم های مشکل دار باشد، بایستی از ماده ضد عفونی کننده استفاده شود. ضد عفونی نمودن ، قبل از استحمام بیماران با زخم باز نیز لازم می باشد.
جهت نظافت حمام و سینکها از برس دسته بلند نایلونی استفاده می شود ، استفاده از دستمالهای پنبه ای با برس غیر پلاستیکی موجب آلودگی شدید آنها شده و ضدعفونی آنها را مشکل می کند به همین دلیل نباید مورد استفاده قرار گیرد .
دستورالعمل استفاده از تی شوی مکانیکی
1- در هر دو مخزن مقدار معین از آب و ماده ضد عفونی کننده را بر حسب حجم محلول مورد نیاز تهیه کنید.
2- دو مخزن را با بر چسب قسمت تمیز و کثیف آن را مشخص (قسمتی که تی آبگیری می شود کثیف محسوب می شود ) نمائید.
3- تی مخصوص را به محلول آماده شده در ظرف تمیز آغشته کنید.
4- سطوح کف زمین را با حرکت دادن مارپیچی تی کشی کنید.
5- تی را در ظرف مخزن کثیف شستشو داده و آبگیری کنید سپس مجددا وارد قسمت تمیز کرده و شروع به تی زدن کنيد
دستورالعمل استفاده از تی ها
وسایل مربوط به این نظافت از قبیل سطل ها، نخ تی باید بصورت خشک و در محل مناسب نگهداری شود . تی ها باید همیشه آویزان باشند و در صورت امکان در هوای آزاد نگهداری شوند.
خشک نمودن وسایل تمیز کننده زمین لازم بوده زیرا براحتی با باسیل های گرم منفی آلوده می شوند ولی این آلودگی بصورت موقت به سطح زمین منتقل شده و مشکل جدی ایجاد نمی کند .
دستورالعمل شستشوی توالتها
توالتها حداقل روزانه یکبار بایستی نظافت شوند ، بعلاوه در مواردی که بصورت قابل رویت آلوده باشند نیز نظافت الزامی است. جهت نظافت روتین استفاده از محلول دترجنت کافی است. درمواردی که محل نشستن بصورت آشکار آلوده بوده و یا بعد از استفاده بیمارانی که مبتلا به عفونت دستگاه گوارش می باشند ضد عفونی نمودن الزامیست. مایع ضد عفونی کننده مورد استفاده می تواند ترالین پروتکت یا بیگوآنید فلش ان یا سورفانیوس باشد.
ریختن مایع ضد عفونی کننده در فاضلاب هیچ نقشی در کاهش میزان عفونت بیمارستانی ندارد.
نحوه نظافت و گندزدایی سطوح و زمین در هنگام آلوده شدن با خون و یا ترشحات بیمار
در صورت آلوده شدن سطح، تخت و یا میز با خون و ترشحات بیمار و ایجاد لکه های خونی لازم است :
1- ابتدا پارچه و یا کاغذ خشک کن روی محل خون گذاشته و پس از جذب خون ، دور انداخته شود .
2- سپس مقداری ضدعفونی کننده با غلظت بالاتر از حد معمول روی خون ریخته شود .
3- ضدعفونی کننده مدت 10 دقیقه در محل بماند.
4- پس از گذشت این زمان، دستکش پوشیده و به کمک پارچه ای خون را تمیز و پارچه در سطل زباله عفونی دور انداخته شود.
5- در انتها سطح میز یا تخت نظافت کلی و زمین تی کشیده شود .
به خاطر داشته باشید نظافت محلی که آلوده به خون است همزمان با سایر سطوح، یا استفاده از تی که در نظافت کلی از آن استفاده می شود (قبل از گندزدائی) موجب آلودگی سایر سطوح و انتشار عفونت خواهد شد
دستورالعمل شستشوی تخت و لاکر:
تختها و لاکرهای بیماران را باید بعد از ترخیص هر بیمار با ماده دترجنت شسته و سپس خشک کنید . در مورد بیماران عفونی از یک ماده گندزدا استفاده و سپس با یک ماده دترجنت شسته و آب کشی و خشک کنید. در هنگام داشتن بیمار در تخت می توان با یک دستمال مرطوب به مواد ضدعفونی کننده تخت و لاکر را ضدعفونی کنید.
نظافت ترالی پانسمان و دارو
قبل از انجام کار و پایان هر شیفت کاری بایستی روی ترالی با محصولات شرکت آرکا بهپویان میکروزید آ اف و رپید آ اف ضدعفونی شود .
دستورالعمل شستشوی سطل های آشغال
در پایان هر شیفت کاری که زباله ها تخلیه می شود بایستی سطل های زباله با آب داغ و دترجنت ( مواد پاک کننده ) شستشو شود و به صورت وارونه نگهداری شود تا خشک شود و سپس کیسه زباله جدید کشیده شود .
رختخواب :
بعد از ترخيص بيماران پاك كردن تختخواب ( چهارچوب تخت ) لازم مي باشد.تختخواب بايد در برنامه نظافت بيمارستان قرار گرفته و با يك دترجنت پاك و خشك شود . اگر گندزدايي لازم باشد میکروزید آ اف و رپید آ اف مناسب خواهند بود.
بهداشت دست یک اصل مهم در مراکز درمانی
بهداشت دست
مهمترین علت شیوع عفونت در مراکز بهداشتی ، انتقال عفونت از طریق دست ها می باشد. دستها باید شسته یا به طور مکرر در طی مراقبت از بیمار ضدعفونی شوند.
موارد شستن دست با آب و صابون:
1- دستها به صورت آشکارا کثیف باشد.
2- دستها به صورت مشهود آلوده به مواد پروتئینی نظیر خون و یا سایر مایعات بدن باشد.
3- دستها در معرض تماس احتمالی یا ثابت شده با ارگانیسم های بالقوه تولید کننده اسپور باشند .
4- شستن دست با آب و صابون بعد از استفاده از توالت توصیه شده است.
در سایر موقعیت های ارائه خدمات بالینی به شرح ذیل که دستها به صورت آشکارا کثیف نمی باشد می توان با استفاده از محلول های ضد عفونی کننده (محصول دسدرمان پیور، آنیوس ژل و آسپتومن شرکت آرکا بهپویان) و بکارگیری روش Hand Rub بهداشت دستها را رعایت نمود. در صورتی که محلول های ضدعفونی Hand rub در دسترس نیست دستها را با آب و صابون بشوئید.
1- قبل و بعد از تماس مستقیم دستها با بیماران
2- بعد از درآوردن دستکش استریل و یا غیر استریل از دست خود
3- قبل از دست زدن و یا هر گونه جابجایی وسیله مورد استفاده در ارائه مداخلات درمانی تهاجمی برای بیمار (صرف نظر از اینکه دستکش پوشیده اید یا خیر)
4- بعد از تماس با مایعات یا ترشحات بدن، غشاء مخاطی، پوست اسیب دیده و یا پانسمان زخم در بیماران
5- در صورتی که در حین مراقبت و یا انجام اقدامات درمانی ، دست شما بعد از تماس با ناحیه و یا موضع آلوده بدن بیمار با نواحی تمیز بدن او تماس خواهد یافت .
6- بعد از تماس با اشیاء محیطی مجاور و نزدیک بیمار (مشتمل بر تجهیزات پزشکی)
با توجه به برخی مطالعات تجربی رعایت بهداشت دست (شستن دست با آب و صابون ساده و یا صابون ضد میکروبی و یا استفاده از محلول ضد عفونی دست جهت Hand Rub ) قبل از آماده نمودن ، جابجایی و یا دادن غذا به بیماران و یا هر گونه جابجایی و یا آماده سازی داروهای بیماران به صورت اکید توصیه شده است.
روش صحیح شستن دست با آب و صابون:
a) در صورت امکان همیشه از آب تمیز ،روان و لوله کشی استفاده نمائید.
b) ابتدا دستها را با آب مرطوب کنید سپس با استفاه از صابون دستشویی دستها را به هم بمالید به نحوی که کلیه سطوح دستها را بپوشاند.
c) با استفاده از حرکات چرخشی کف دستان و بین انگشتان را محکم به هم بمالید.
d) دستها را کاملاً آبکشی نمائید.
e) با حوله پارچه ای تمیز و یا حوله کاغذی یک بار مصرف دستها را کاملاً خشک نمائید.
f) با همان حوله یا دستمال کاغذی استفاده شده شیر آب را ببندید و در صورتی که دستمال یکبار مصرف است آن را در سطل آشغال بیاندازید.
نکات قابل توجه:
1- مطمئن شوید که دستهایتان کاملاًٌ خشک شده اند و از آلودگی مجدد دستهایتان بپرهیزید.
2- در هنگام خشک کردن دست از یک حوله پارچه ای فقط یکبار استفاده شود.
3- با توجه به اینکه تماس مکرر با آب خیلی داغ باعث تحریک پوست و احتمال صدمه به پوست را افزایش می دهد از آب داغ جهت شستن دستها استفاده نکنید.
تعریف عفونت بیمارستانی و انواع شایع آن
تعريف عفونت هاي بيمارستاني و انواع آن
تعريف عفونت
بشر از ابتدای شروع زندگی بر کره خاکی همواره در حال مبارزه در برابر عوامل طبیعی مثل سرما، گرما و بسیاری از عوامل بیماری آفرین و عفونت زا بوده است زمانیکه انسان حاضر به قبول ضعف و شکست باشد از موقعیت ممتاز کنونی محروم گردیده و با نابودی تدریجی نسل خویش روبرو خواهد شد.
فرهنگ عمید در تعریف لغوی عفونت را فاسد شدن یا برگشتن طعم چیزی بیان می کند اما برای تشریح ابعاد تخصصی تر به ذکر برخی تعاریف تخصصی می پردازیم.
1ـ حضور ارگانیزم های بیماریزائی که قادرند اختلال در علائم حیاتی (درجه حرارت و تغییر تعداد گلبولهای خون) و حالت تعادل و توازن طبیعی بدن ایجاد نماید.
2ـ جایگزینی عوامل بیماریزا شامل انواع باکتری، ویروس، قارچ و آنگلها در قسمتهای مختلف بدن میزبان را عفونت گویند.
پس در جمع بندی می توان نتیجه گرفت عفونت زمانی بروز می کند که عامل بیماریزا به بدن میزبان وارد شده و سیستم ایمنی را تحریک نماید. اثر این مقابله نیز غالباً به اختلال در عملکرد طبیعی بدن اثبات می شود.
ذکر این نکته ضروریست که اگر عامل مهاجم بتواند بطور زنده و فعال در خارج از سیستم ایمنی بدن فرد باقی بماند حالت حاد بیماری بروز کرده اما در صورتیکه وارد این سیستم شده و برای مقاومت در برابر انهدام خود نقطه ای از بدن میزبان را برای تجمع انتخاب کند. حالت مزمن بیماری مشاهده خواهد شد.
پس حاصل آنکه در ابتلا به یک عفونت علاوه بر قابلیت پذیرش بیماری در انسان و کاهش مقاومت عمومی بدن لزوماً قدرت بیماریزایی میکروب مهاجم نیز باید در حد کافی باشد. تا بتواند زمینه مساعدی در بدن برای ابتلاء به بیماری ها را فراهم نماید. بدن ما برای دفاع در برابر میکروارگانیسم ها به عنوان عوامل ایجاد کننده عفونت (عوامل عفونی مهم عبارتند از ویروس ها، باکتریها، ریکتزیاها، قارچ ها و انگل ها)
مجهز به مکانیسم های دفاعی و موانع بازدارنده مهمی بشرح زیر می باشد.
1ـ پوست اولین سد دفاعی بدن است که دارای PH ویژه و اسید های چرب و لیزوریم ها می باشد.
2ـ سطوح مخاطی: معده با تغییرات PH و دستگاه فوقانی تنفس با حرکات مداوم مژکها و ترکیب ویژه ترشحات بزاق و مجاری مختلف بدن عمل می کند.
3ـ سیستم ایمنی: عمل کردهای اختصاصی و غیر اختصاصی سیستم دفاعی در خارج از بدن نقش خود را ایفا می کند عوامل عدیده و گوناگون قادر به تضعیف و یا انهدام این مکانیسم ها وعبور از موانع بازدارنده طبیعی بدن هستند که اختلال در عمل کرد هر یک از سطوح فوق منجر به بروز بیماریهای خاصی خواهد شد.
تمامی عوامل فرصت طلب و بیماریزا برای ایجاد بیماری در فرد یکی از راههای زیر را برای ورود به بدن ما را انتخاب می کنند.
الف) تماس مستقیم: از طریق ترشحات بدن مثل ادرار، خلط، چرک و ترشحات زخم های باز.
ب) تماس غیر مستقیم: تماس با وسایل و ابزارها مانند ظروف، ملحفه، تجهیزات و ابزارهای طبی مشترک.
ج) سرایت از حاملین و ناقلین: شامل انسان، حشرات و برخی عوامل بیماریزای محیطی (گرد و غبار/ آب و هوا) که قادرند براحتی عفونت ها را از فردی به فرد دیگر منتقل نمایند.
تعریف عفونت بیمارستانی
عفونت بیمارستانی به عفونتی گفته می شود:
که افراد بستری در بیمارستان در مدت زمانی که در بیمارستان بسر می برند به آن مبتلا می شوند و تظاهرات بیماری ممکن است در حین بستری بودن و یا بعد از مرخص شدن بیمار بروز کند. معمولاً عفونت هایی که بعد از 48 تا 72 ساعت ظاهر می شوند را به عنوان عفونت های بیمارستانی قلمداد می کنند و اگر در مدت کمتر از 48 ساعت بعد از بستری شدن بیمار عفونتی اتفاق بیفتد احتمال اینکه فرد در هنگام پذیرش در بیمارستان در مرحله کمون آن بیماری بسر می برده است می باشد . عفونت بیمارستانی باعث افزایش هزینه ها – طولانی شدن بهبودی – ناتوانی و مرگ بیماران می شود.
در مورد بیمارانی که بعد از ترخیص دچار عفونت می گردند زمانی این بیماران در تعریف عفونت بیمارستانی گنجانده می شوند که:
الف) 7-10 روز پس از ترخیص بیمار که به علت داخلی بستری بوده هیچ اقدام جراحی خاصی صورت نگرفته است.
ب) تا یک ماه پس از ترخیص به علت جراحی که Implant برای بیمار کار گذاشته نشده باشد مانند : لاپاراتومی ، آپاندکتومی و هرنی.
ج) تا یک سال بعد از جراحی که برای بیمار Implant کار گذاشته شده باشد مثل عمل های ارتوپدی که پیچ و پین و پلاک و … کار گذشته می گردد.
افرادیکه در معرض ابتلاء به عفونت بیمارستانی هستند. در کل سه گروه در معرض خطر ابتلاء به عفونتهای بیمارستانی می باشند.
1ـ بیمار 2ـ پرسنل سيستم درماني 3- جامعه
ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺑﺪﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ، ﺩﭼﺎﺭ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﮔﺮﺩﺩ ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﻫـﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺩﺭﺍﺭﻱ ( ۴۲ %) ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺗﺤﺘـﺎﻧﻲ (ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺩﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻋـﺪﺩ ۱۱ % ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ) ﻳــﺎ ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ ( ۱۵ % ﺗﺎ ۲۰ %) ، ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﻧﺎﺷـﻲ ﺍﺯ ﺯﺧـﻢ ﺟﺮﺍﺣـﻲ ( ۲۴ %) ﻭ ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮔﺮﺩﺵ ﺧﻮﻥ ( ۵ – ۱۰ %) ، ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻃﺒـﻖ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺍﺩﺭﺍﺭﻱ، ﺷﺎﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ ﻛﺸﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺤـﺴﻮﺏ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﻛﺰ، ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮔﺮﺩﺵ ﺧﻮﻥ، ﻋﻠﺖ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﺮﮒ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ
ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﺒﻪ ﺣﺎﺋﺰ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ :
· ﻣﺮﮒ ﻭ ﻣﻴﺮ ﻭ ﻧﺎﺧﻮﺷﻲ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ
· ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻃﻮﻝ ﻣﺪﺕ ﺑﺴﺘﺮﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ
· ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ، ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻧﻲ ﺭﺍﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ
ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﺮﻕ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﮔﺮﺩﻧـﺪ ﻭ ﮔـﺎﻫﻲ ﻳـﻚ ﻣﻴﻜﺮﻭﺏ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﺩ.
ﺭﺍﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ :
۱ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻤﺎﺱ (Contact) : ﺗﻤﺎﺱ، ﺷﺎﻳﻊﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺯﻳﺮ ﮔﺮﻭﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ :
· ﺗﻤﺎﺱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﻄﻮﺡ ﺑﺪﻥ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻴﻜﺮﻭﺍﺭﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﻓﺮﺩ ﺩﭼﺎﺭ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻳﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴﺰﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﻴﻜﺮﻭﺏ
· ﺗﻤﺎﺱ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺣﺴﺎﺱ ﺑﺎﺷﻲء ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺁﻟﻮﺩﻩ (ﻭﺳﺎﻳﻞ، ﺳﻮﺯﻥ، ﭘﺎﻧﺴﻤﺎﻥ، ﺩﺳﺘﻜﺶ ﺁﻟﻮﺩه)
· ﻗﻄﺮﻩ ( Droplet) ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺩ ﺣﻴﻦ ﻋﻄﺴﻪ، ﺳﺮﻓﻪ ﻭ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩﻥ، ﺣﻴﻦ ﺳﺎﻛﺸﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﻳﺎ ﺑﺮﻭﻧﻜﻮﺳﻜﻮﭘﻲ ﻭ ﻣﻮﺍﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﻠﺘﺤﻤﻪ، ﻣﺨﺎﻁ ﺑﻴﻨﻲ ﻳﺎﺩﻫﺎﻥ
۲ ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻮﺍ (Airborne)
۳ ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺬﺍ، ﺁﺏ، ﺩﺍﺭﻭﻫﺎ ﻭ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻭ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺁﻟﻮﺩﻩ
۴ ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺎﻗﻠﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺸﻪ، ﻣﮕﺲ ﻭ ﻣﻮﺵ ﻛﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻋﻔﻮﻧﺖﻫﺎﻱ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ .
انواع عفونت هاي بيمارستاني عبارتند از :
عفونت زخم عمل جراحی
عفونت زخم جراحی عبارت است از عفونت حاصل از آلودگی باکتریایی، در حین یا پس از عمل جراحی. عفونتهای بعد از عمل جراحی ممکن است سبب مشکلات شدید، از جمله نقص در فرآیند ترمیم محل جراحی، سپسیس (عفونت خون)، آسیب عضوی و حتی مرگ شود.
علایم شایع
ـ معمولا در عرض 5 تا 10 روز پس از جراحی، علائم زیر شروع می‌شوند، ولی در برخی موارد چند هفته بعد آغاز می‌گردند:
ـ درد و قرمزی اطراف زخم جراحی
ـ چرک و تجمع سایر مایعات در اطراف بخیه‌ها
ـ تب (گاهي اوقات )
علل:
عفونت با باکتریها شامل استرپتوکوک‌ها، استافیلوکوک‌ها یا سایر میکروب‌ها ایجاد می شود. علی‌رغم اعمال روش‌های ضدعفونی‌کننده جدید قبل از عمل جراحی و مراقبت‌های خوب پس از عمل، گاهی عفونت ایجاد میشود.
عوامل خطر :
ـ اشخاص مسن‌تر
ـ تغذیه ناکافی
ـ هر گونه بیماری مزمن به ویژه دیابت
ـ جراحی دستگاه گوارش
ـ استفاده از داروهای سرکوبگر دستگاه ایمنی
ـ بیماران چاق
ـ بیماران مبتلا به صرع
پیشگیری
ـ تجویز آنتی‌بیوتیک قبل از عمل جراحی در زمان مناسب
ـ مطمئن شدن از این که بیمار در بهترین وضعیت ممکن قبل از جراحی انتخابی است
ـ استفاده از محلولهای ضدمیکروبی در اطراف برش جراحی (کودان تنتور)
ـ رعایت نکات استریل (از بین بردن هر نوع باکتری یا سایر میکروارگانیسم‌ها، مثل ویروس‌ها یا انگل‌ها) در اطراف محل جراحی و وسایل عمل و نیز استفاده کارکنان اتاق عمل از لباس، کلاه و ماسک تمیز
ـ استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های خاص مثل نئومایسین پیش از جراحی در دستگاه گوارش برای استریل کردن لوله گوارشی
ـ تمیز کردن کامل پوست قبل از جراحی (با استفاده از محصولات آسپتومن، دسدرمان پیور و مانوژل شرکت آرکا بهپویان)
ـ استفاده هر چه کمتر از بخیه
ـ انتخاب مناسب آنتی‌بیوتیک بعد از عمل
ـ زمان و طول مدت مناسب برای مصرف دوز مناسب آنتی‌بیوتیک
ـ کوتا‌ه کردن موها (به جای تراشیدن) اطراف محل برش جراحی
ـ نگهداری سطح قندخون در حد مناسب در افراد دیابتی (مخصوصا برای برای افرادی که جراحی قلب دارند)
ـ حفظ دمای بدن در حد طبیعی در بیمارانی که جراحی روده بزرگ دارند.
درمان
ـ تجویز آنتی‌بیوتیک، گاهی از راه خوراکی، اما اغلب از طریق وریدی برای عفونتهای جدی.
ـ در بسیاری از موارد، از محل آلوده کشت برداشته میشود تا مشخص شود آیا باکتری مقاوم است (در این مواقع باکتری به درمان‌های آنتی‌بیوتیکی معمول پاسخ نمی‌دهد.)
ـ باز کردن مجدد برش جراحی برای خارج کردن چرک، آبسه (تجمع مایع عفونی)، یا هماتوم (تجمع خون و لخته خونی که می‌تواند عفونی شود.)
ـ اگر از جسم خارجی (مثل پروتز) استفاده شده است و عفونت جدی است، خارج کردن آن ها ممکن است برای رفع عفونت ضروری باشد.
ـ مراقبت‌های حمایتی، شامل مایعات، داروها برای کاهش تب و داروهای مسکن ، گاهی لازم است. اگر عفونت شدید است، ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته یا حتی در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) جهت درمان بستری شود.
ـ استفاده از کیسه گرم یا کمپرس گرم
ـ در صورتی که زخم ترشح کند، لباس ها را به دفعات عوض کنید.
ـ جراحی برای برش و تخلیه آبسه زخم (گاهی اوقات) ممکن است لازم باشد.
عفونت خون یا سپسیس (sepsis)
عفونت خون باعث شوک می شود
عفونت خون یا سپسیس (Sepsis) شرایطی است که بدن در حال مبارزه با یک عفونت شدید است که از طریق جریان خون منتشر شده است. در عفونت خون، لخته خون باعث کاهش جریان خون می گردد و در نتیجه مواد مغذی و اکسیژن، به خوبی به اندام های حیاتی نمی رسند. در برخی موارد شدید، یک و یا چند اندام از بین خواهند رفت.
در بدترین شرایط، عفونت خون موجب افت سریع فشار خون می شود که به نام ” شوک عفونی” خوانده می شود. این شوک می تواند منجر به نارسایی ریه ها، کلیه ها، کبد و در نهایت مرگ شود.
عفونت خون در اثر واکنش سیستم دفاعی بدن در مقابل عوامل عفونی از قبیل باکتری، ویروس و یا قارچ نیز ایجاد می شود.
افراد در معرض خطر عفونت خون
1ـ افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف می باشند. ضعیف شدن سیستم ایمنی می تواند در اثر بیماری ها (مانند دیابت و ایدز) و یا داروها (مانند شیمی درمانی و یا استروئیدها) باشد. استفاده از داروهای قوی در بیماران سرطانی و پیوند عضو موجب ضعیف شدن سیستم ایمنی می گردد.
2ـ نوزادان نیز از آنجایی که هنوز سیستم ایمنی بدنشان تکامل نیافته است، نیز جزو افراد در معرض خطر می باشند.
3ـ افراد مسن و افرادی که دارای بیماری مانند دیابت می باشند.
4ـ افراد بستری در بیمارستان نیز در معرض خطرند، زیرا تزریق وریدی، زخم های جراحی و یا زخم های بستر موجب عفونت خون می گردد.
علل عفونت خون
بسیاری از میکروب ها باعث این عفونت می گردند. باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها می توانند موجب عفونت خون گردند.
عفونت باکتریایی خون یکی از شایع ترین آنها می باشد.
عفونت ریه (پنومونی)، عفونت مثانه و کلیه (عفونت ادراری)، عفونت پوست (سلولیت)، عفونت شکم (مثل التهاب آپاندیس)، عفونت استخوان و عفونت مغزی (مثل مننژیت) می توانن در بدن پخش شوند و عفونت خون را به وجود آورند.
عفونت های پس از عمل جراحی هم می توانند موجب عفونت خون گردند.
در بدترین شرایط، عفونت خون موجب افت سریع فشار خون می شود که به نام شوک عفونی خوانده می شود
عوامل خطر عفونت خون
ـ افراد خیلی جوان و مسن
ـ افرادی که داروهای سرکوب گر سیستم ایمنی را دریافت می کنند، از قبیل: گیرندگان پیوند عضو
ـ بیماران تحت درمان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی
ـ افرادی که طحال خود را با جراحی درآورده اند، زیرا طحال با عفونت ها می جنگد.
ـ افرادی که داروهای استروئیدی را به مدت طولانی مصرف می کنند.
ـ افرادی که دارای بیماری ایدز، دیابت و یا سیروز کبدی می باشند.
ـ افرادی که دارای سوختگی و یا جراحت شدیدی شده اند.
ـ افرادی که دارای عفونت هایی از قبیل: ذات الریه، مننژیت، سلولیت (عفونت پوست) و عفونت دستگاه ادراری هستند.
علائم عفونت خون
از آنجا که عفونت خون می تواند در هر منطقه ای از بدن رخ دهد، دارای علائم مختلفی می باشد. تنفس تند و تغییر در وضعیت روانی از قبیل کاهش سطح هوشیاری و گیجی ممکن است از اولین نشانه های عفونت خون باشد.
سایر علائم عبارتند از:
ـ تب. البته برخی مواقع، دمای بدن طبیعی و یا حتی پایین می باشد.
ـ لرز
– ضربان سریع قلب
ـ افت فشار خون
ـ سردرگمی و سراسیمه بودن
ـ سرگیجه
ـ کاهش ترشح ادرار
ـ تهوع و استفراغ
ـ اسهال
ـ بثورات پوستی
ـ بثورات قرمزرنگ و یا نقاط قرمز رنگ در بدن
ـ درد مفاصل مچ دست، آرنج، پشت، ران، زانو و مچ پا
چه موقع باید سریعا نزد پزشک رفت؟
ـ اگر نوزاد شما کمتر از دو ماه سن دارد و دارای تب، بیحالی، کم شیر خوردن، تغییر رفتار و یا دارای بثورات پوستی غیرعادی شده است، به پزشک مراجعه کنید.
ـ اگر دارای گیجی، سرگیجه، تپش قلب، تنفس سریع، تب، لرز و بثورات جلدی شدید، به پزشک مراجعه کنید.
راه های تشخیص عفونت خون
ـ آزمایش خون
ـ آزمایش خلط، ادرار، مایع نخاع و یا محتویات آبسه
ـ تصویربرداری با اشعه X از قفسه سینه برای بررسی ذات الریه
ـ سی تی اسکن از شکم
با انجام سر موقع واکسیناسیون کودکان، میزان این عفونت کاهش می یابد
درمان عفونت خون
معمولا فرد بیمار در بیمارستان و در بخش مراقبت های ویژه بستری می شود.
ـ بیمار نیاز به ماسک اکسیژن دارد.
ـ آنتی بیوتیک وریدی به بیمار تجویز می شود.
ـ پزشک ممکن است محلول نمکی (سالین) و داروهایی برای افزایش فشار خون تجویز کند.
ـ اگر عفونت در شکم وجود داشته باشد، عمل جراحی برای تخلیه عفونت لازم می باشد.
ـ بنا به شدت و اثر عفونت خون، ممکن است دیالیز کلیه لازم باشد.
پیشگیری از عفونت خون
ـ مهمترین راه پیشگیری، جلوگیری از بروز هر گونه عفونت در بدن می باشد. اگر هم عفونت رخ دهد، باید سریعا آن را درمان کرد تا وارد گردش خون نشود.
ـ با انجام برنامه های واکسیناسیون کودکان (سر موقع)، این عفونت کاهش می یابد.
ـ عفونت های مرتبط با بیمارستان که منجر به عفونت خون می گردند، با رعایت بهداشت و شستن دست ها کاهش می یابند.
عفونت هاي ادراري
بطور معمول 5- 10% بيماران بستري دچار عفونت بيمارستاني مي شوند. عفونت كسب شده بيمارستاني در امريكا سالانه بيش از 2 ميليون بيمار است و سبب حدود 88000 مرگ را مي شود. عامل 45-40% عفونت بيمارستاني عفونت ادراري است حدود 80% بعلت سوند و حدود 20% بعلت دستكاري مجاري ادراري است.
حدود 20-15% بيماران آلودگي ميكروب را از داخل مجرا كسب مي كنند. عفونت در كيسه جمع آوري در 24-48 ساعت بعد تظاهر مي كند.
در مثانه 100 ميكروب در CC در 24-48 ساعت به 105 مي رسد. راه اصلي ورود ميكروب پري اورترال است (70-80% ) كه منشاء ميكروب پري آنال و …
عوارض عفونت ادراري
ـ باكتري اوري
ـ باكتريمي ( 3% باكتريواوري سبب باكتريمي مي شود)
ـ پيوري
ـ پيلونفريت
ـ سپسيس و نارسايي مولتي ارگان و مرگ
جلوگيري از عفونت مجاري ادراري
ـ فقط در صورت نياز سوند زده شود ( براي راحتي جهت مراقبت اين كار انجام نشود )
ـ روش اسپتيك براي سوند زدن رعايت شود ( آموزش روش و يادآوري آموزش به فواصل توصيه مي گردد )
ـ در اولين فرصت سوند خارج شود
ـ دستكاري يا بازكردن سيستم را به حداقل برسانيد
ـ اتصالات محكم بسته شود
ـ استفاده ازمواد ضد باكتري موضعي و ضد عفوني كيسه و استفاده از كاتتر حاوي بنرات نفره در پيشگيري مورد تائيد همگان قرار نگرفت.
ـ مصرف آنتي بيوتيك به دليل ديگر در بيماران در 4 روز اول سوند گذاري عفونت را كم، ولي افزايش ريسك ميكروب مقاوم و قارچ مي شود.
ـ كاتتر كاندومي براي مردان بدون انسداد مناسب است. البته اگر رعايت نشود ريسك عفونت برابر با كاتتر است.
ـ سوند گذاري متناوب براي جلوگيري از سوند گذاري طولاني و عفونت مفيد است و بخصوص در جوانان با ضايعه نخاعي توصيه مي شود. در ضمن سوند گذاري متناوب در مواردي كه امكان ايجاد تروما هست نبايد انجام شود.
ـ درمان UTI بيمارستاني بر اساس نوع ميكروب و كشت آنتي بيوگرام منطقي است.
معمول ترين پاتوژن عبارتست از :
ـ ايشيريا كولي ، باسيل گرم منفي بيمارستاني ( كلبسيدا پسودومونا، پروتئوس ) و انتروكوك مي باشد. با توجه به اينكه استفاده يك قطعه از كاتتر براي كشت چون ميكروب هاي بيوفيلم و كروت را نشان ميدهند و ممكن است با كشت پاتوژن واقعي متفاوت باشد. تكرار كشت ادرار جهت ارزيابي درمان توصيه مي شود.
ـ وجود كانديدا در ادرار كه در ديابت و بيماران با كاتتر، بيماران دريافت انتي بيوتيك ديده مي شود بيشتر مربوط به كولينيزاسيون قارچ است ولي امكان كانديمي در حدود 10% موارد بيماران نقص ايمني و تونرو پني و بيماران ICU گزارش شده است . در مورد درمان كانديدوري مورد بحث و اختلاف نظر است. بعضي شستشو مثانه با امفوتريسين B يا فلوكونازول خوراكي به مدت 3 تا 5 روز توصيه مي كنند.
پنوموني ( عفونت تنفسي )
پنوموني بيمارستاني دومين عفونت بيمارستاني شايع بعد از عفونت ادراري در ايالات متحده آمريكاست.86% اين پنوموني ها ناشي از ونتيلاتور مي باشند . خطر پنوموني در افرادي كه در بخش هاي ويژه متصل به ونتيلاتور و متعاقب آن اينتوبه مي باشند بسيار بالا ميرود.
پنوموني ناشي از ونتيلاتور(VAP) مدت اقامت در ICU را افزايش مي دهد و هزينه هاي درماني را نيز بسيار بالا مي برد در نتيجه پيشگيري آن بيشتر اهميت پيدا مي كند . دو عامل مهم در ايجاد VAP نقش دارند كه عبارتند از تجمع باكتري هاي گرم منفي در راه هوايي فوقاني و آسپيراسيون اين باكتري ها و انتقال آن به قسمت هاي تحتاني راه هوايي.
البته راه هاي ديگري نيز براي انتقال وجود دارد كه مورد اهميت است مثلا استفاده از ونتيلاتور مكانيكي كه لازمه آن هم به كار بردن لوله تراشه مي باشد كه خود لوله تراشه عامل انتقال ميكروارگانيسم ها به قسمت هاي پايين تر است
طي تحقيقي كه Feldman وهمكاران پيرامون كلونيزاسيون باكتري ها روي لوله تراشه انجام دادند دريافتند كه طي 12 ساعت بعد از گذاشتن لوله تراشه كلوني ها تشكيل شده و تا 96 ساعت به حداكثر خود رسيدند. راه هاي ديگري نيز جهت انتقال عوامل بيماري زا قابل ذكر است كه رعايت هر كدام از آن ها نتيجه خوبي را جهت پيشگيري از VAP در بر دارد. مثلا ريختن نرمال سالين به داخل لوله تراشه هنگام ساكشن كردن٬ كه اين امر باعث انتقال باكتري ها به راه هاي هوايي تحتاني و افزايش خطر پنوموني مي گردد. مسير مقعدي- تنفسي يك روش ديگر انتقال است كه از طريق دست آلوده پرسنل صورت مي گيرد .
گذشته از اينها كمبود پرسنل كارشناس نيز اثر مستقيم روي افزايش ميزان پنوموني بيمارستاني دارد مراقبت هاي انجام شده براي بيماران در بخش ICU فقط بايد از طريق كارشناسان پرستاري صورت گيرد لذا مجريان بيمارستاني اين امر را مورد توجه قرار دهند كه نبايد از افراد كمكي و فرعي در امر مراقبت استفاده كنند.
عوامل ديگر مرتبط با VAP شامل:
پذيرش در – ICU استفاده از لوله هاي غذايي يا – NGT استفاده از آنتي بيوتيكهاي وسيع الطيف- اختلال راه هوايي- كما- هيپوتنشن اسيدوز- لكوپني و … مي باشد . در سال1997 مركز كنترل بيماري ها (CDC) براي كاهش VAP راه كار هاي ارائه كرده كه شامل موارد زير است.
كاهش آسپيراسيون:
1- ساكشن مرتب دهان براي جلوگيري از آسپيراسيون
2- تخليه دوره اي مايعات داخل لوله ونتيلاتور دور از بيمار
3- بالا بردن سر تخت به ميزان 45 درجه
4- پايش حجم باقيمانده معده براي جلوگيري از نفخ
5- اجتناب از لوله گذاري مجدد تراشه تا حد امكان.( در صورت نياز استفاده از دارو هاي آرام بخش در بيماران آژيته اي كه ممكن است لوله تراشه خود را خارج كنند )
6-اطمينان از محل قرار گيري لوله تغذيه و بررسي تحرك روده
7- پروفيلاكسي از زخم استرسي دستگاه گوارش به وسيله دارو هاي غير قليايي كننده مثل سوكرالفيت ( زخم استرسي به عنوان يك معيار بالقوه ايجاد شونده در ICU مي باشد)
جلوگيري از كلونيزاسيون:
1- بهداشت مداوم دهان با شستشوي ضد عفوني كننده مثل كلر هگزيدين روزي 2 بار
2- شستشوي كامل دست ها به طور دقيق و مرتب بعد و قبل از انجام پروسيجر ها
3- استفاده از آنتي بيوتيك با توجه به جواب كشت .
4- اجتناب از لوله گذاري بيني-تراشه اي و بيني- معده اي به علت خطر سينوزيت
5- به حداقل رساندن شستشو با نرمال سالين موقع ساكشن كردن.
6- تعويض دستكش و گان بعد از مراقبت از يك بيمار به بيمار ديگر
نتيجه:
براي جلوگيري از VAP نبايد فقط روي يك ريسك فاكتور تمركز كرد بلكه بايد از يك پروتكل كلي تبعيت كرد و اين پروتكل و مراقبت هاي ويژه بايد در بين پرسنل آموزش داده و بعد ازآن تمرين و ارزيابي شوند. با رعايت اين اصول به طور چشمگيري از مورتاليتي و موربيديتي در ICU كاسته مي شودكه اينها بستگي به برنامه هاي آموزشي و سياست هاي مديران بيمارستاني دارد.